De kerstvakantie is altijd wat knutseltijd, en deze keer was dit niet anders. Ik heb nog een aantal germanium-transistoren die al een hele tijd onaangeroerd blijven. Eén ervan is de AC116 met een hfe van ongeveer 100. Een ideale transistor om een rangemaster treblebooster mee te maken.

De rangemaster is in sé een common-emiter versterker die bestaat uit 3 weerstanden (470k, 68k en 3k9), 3 condensatoren (5nF, 47µF en 10nF) en een 10k-log potentiometer. Ik heb het eerst gebreadboard, en ik kon zonder probleem de originele weerstandswaarden gebruiken. Een rangemaster wordt veelal iets “heter” gebiased, nl ongeveer 7 volt dc-spanning op de collector, en dat was hier het geval. Bij transistoren met minder gain wordt er het best wat bijgestuurd door de 68k weerstand wat te wijzigen, of de 3k9 weerstand.

De goeie lezer zal al hebben opgezocht dat de AC116 een transistor van het PNP-type is die een -9 volt werkspanning veronderstelt (of positieve grond). Dat vraagt toch naar een inverter-circuit om +9 volt om te zetten naar -9 volt, of naar de beperking tot het gebruik van een batterij? De waarheid is dat het eigenlijk niet uitmaakt welk soort voedingsspaning je gebruikt. +9 volt of -9 volt, een PNP-transistor kan evengoed werken met +9 volt, mits correct aangesloten. De truc is om het circuit ahw op z’n kop te zetten:

° verbindt emiter en -weerstand met +9 volt.
° verbindt collector en -weerstand met Grond.
° De spanningsdeler voor de base = 68k tussen +9V en basis / 470k tussen basis en Grond.
° Wel opletten met de polariteit van de 47µF elco. De +-pool moet met +9 volt verbonden zijn, de negatieve pool met de emiter.

Op die manier heb je geen speciale voedingsspanning nodig. De rangemaster kan nu ook perfect tussen andere effecten geplaatst worden zonder kortsluiting te veroorzaken.

Het is niet de eerste keer dat ik me aan een rangemaster waag. In het verleden heb ik er wel meer mee geëxperimenteerd. Het was zelfs het allereerste effect die ik destijds heb gemaakt.

Vanwege de eenvoud van het circuit, en voor mijn eigen gemak, heb ik alles op stripboard gesoldeerd. Het duurt langer om een printplaatje te maken dan alles op stripboard te doen. Er komen zelfs geen onderbrekingen of overbruggingen aan te pas. Er is één mod die ik heb toegepast, en dat is de toevoeging van een 50k lineaire potentiometer in serie met de ingang. Op die manier kan de ingangsimpedantie gewijzigd worden, wat z’n effect heeft op de klank van de rangemaster nl het temperen van het hoog (een rangemaster kan soms wel zéér schel klinken). Ik heb het de “smooth” regeling genoemd. De 10nF uitgangscondensator is gewijzigd naar een 100nF condensator omdat ik nog een 100k weerstand erachter heb gezet. Op die manier wordt dezelfde uitgangsfrequentie behouden (origineel heeft de rangemaster geen load-weerstand, omdat die direct op de versterker werd aangesloten. De ingangsweerstand van een lampenversterker is veelal 1 Mega-ohm).

Een 125B doosjes werd eerst mooi opgepoetst en bespoten met blanke lak om verkleuring en verwering van het aluminium tegen te gaan. Met Inkscape heb ik wat victoriaanse droedels gemaakt en afgedrukt op lichtblauw papier. De print is dan overkleefd met plastiek en zo op de 125B geplakt, bijna een sticker.