Mijn nieuwe “Bundle off Joy”: custom 18 watt 2 kanaals gitaarversterker.
8 jaar geleden kocht ik mijn allereerste lampenversterker. Een zelfbouwkit van ampmaker. Ik was toen nog zo “bleu” als wat. Het gebruik van een soldeerbout bleef beperkt tot het herstellen van losgekomen gitaarkabelfiches. Versterkers en pedaaltjes waren Marshall Valvestates en Boss-dingen.
Ondanks dit hoge “NOOB”-gehalte kreeg ik het – met hulp van de uitgebreide en grondige “stap-voor-stap” uitleg van Ampmaker weliswaar – aardig voor mekaar om de 18 Watter in elkaar te knutselen. Sindsdien heeft hij steeds trouw, zonder problemen in allerlei omstandigheden z’n degelijkheid bewezen.
Ik ben er echter nooit toe gekomen om mijn 18watt deftig af te werken.
Ruwe en onafgewerkte multiplex, een faceplate te weinig, een rommeltje binnen in, gebrekkige bekabeling,etc… Tijd en veel zin voor ander en beter.
Het plan.
Ik ben nog altijd gebeten op een versterker met een EF86 pentode in de pre-amp.
De 18watt heeft een long-tailed pair (LTP).
Long Tailed Pair
Veelal (zoals hierboven) wordt één van de 2 ingangen van de LTP via een condensator (Cg2) aan grond geschakeld. Er wordt dus maar één gebruikt. De andere input zal ik nu bezigen voor een EF86 kanaal met volume en een tone.
In de originele versterker zijn er 2 ingangen: Low en High. Elke ingang gaat naar z’n respectievelijke triode van V1. Ik gebruikte steeds de High-ingang en had dus altijd een 2de input op overschot die werkloos bleef. De low-input zal ik nu supprimeren en de respectievelijke triode in serie plaatsen met het signaalpad. We krijgen dus:
Ingang -> Triode 1 (V1) -> Gain-knop -> Triode 2 (v1)
Ik zie voor dit kanaal graag wat meer equalise-mogelijkheden. Hiertoe zal ik een TMB (Treble, Middle, Bass) tonestack invoegen. Om signaalverlies op te vangen wordt een TMB-tonestack veelal aangedreven met een cathode-follower. Omdat ik geen buis meer op overschot heb, heb ik me laten verleiden tot “Mosfet Follies” en een mosfet via DC-koppeling ingevoegd net na triode 2 (V1).
Een VVR moet ook van de partij zijn. 18Watt lijkt niet veel, maar ik kon het ding bijna nooit voluit laten gaan zonder op de zenuwen te werken van de andere bandleden.
Verder lijkt het me handig om m’n nieuwe 18watt ook als eindversterker te kunnen gebruiken. Een extra input tussen mastervolume en LTP is hiervoor voldoende.
We krijgen dus onderstaand schema:
De uitvoering.
Ik vertrek vanuit mijn Orange-Vox ervaring en gebruik dezelfde chassis, methode en indeling. Het chassis voor de 18watt is iets hoger (8.5cm ipv 6cm) wat eigenlijk wel nodig is.
Het componentenboard heb ik eerst uitgetekend in DIYLC. Dat is een zeer handige tool die ik in de toekomst nog zal gebruiken. Je kan mooi je “leaddress” visualieren en controleren. Bovendien kan je dit alles mooi op ware grote afprinten. Je vermindert fel de kans op fouten.
Net zoals bij mijn Orange-Vox begin ik met het output- en het voedingsgedeelte (eindtransfo, eindbuizen, voeding voor transfo & screens van eindbuizen, etc….). De aansluitingen voor de filamenten is altijd wat gepriel en gewrocht en het minst leuke aan versterkers knutselen. Maar het is belangrijk om dit nauwgezet uit te voeren om Humm-problemen te vermijden. De techniek van Valvewizard is me dierbaar.
De “grondbus” voor deze sectie is wat inventief: een solide koperen draad van de bekerelco naar chassis. De grondaansluitingen voor bruggelijkrichter, filamenten, schermelco en VVR kunnen zo allemaal aan deze grondbus gesoldeerd worden. Omdat in dit deel de grootste stroompieken en spanningsrimpels zich bevinden, is het belangrijk dat ze allemaal hetzelfde grondpunt en -referentie krijgen. Dit verminderd opnieuw de kans op humproblemen.
Eens dit allemaal achter de rug is, richten we ons op het pre-amp deel. Het componentenboard kunnen we aan de hand van onze tekening mooi in elkaar knutselen. De elco’s en B+-weerstaanden voor de respectievelijke signaaldelen (LTP, V1 en de EF86) zijn aan de bovenzijde gemonteerd. Aan de onderzijde van het board kunnen we de bedrading voor de B+ solderen.
Voor het pre-amp board wend ik mij opnieuw tot een “ground-bus”-aarding die alle elco’s van de pre-amp met elkaar verbind. Zo krijgen ze dezelfde grondreferentie. De grondaansluitingen voor kathodes, volumeknoppen, tonestacks, e.a. kunnen kunnen op die manier aan de bijhorende elco (of toch zo dit mogelijk) vastgesoldeerd worden. Dit reduceert hum-problemen.
Door rekening te houden met de wijze waarop een triode georganiseerd is (kathode, stuurrooster, anode), kan ik zoveel als mogelijk verhinderen dat bedrading elkaar moet “overkruisen”. Zo zie je dat B+ voor de Anoden (rood) evenwijdig met de kathoden loopt (blauw). Er zit wel voldoende afstand tussen. Op die manier wordt interferentie van hoog- met laagspanning vermeden, en dus ook Humm. Waar dit niet mogelijk is (bij de LTP), wordt de overkruising zoveel als mogelijk haaks gemaakt.
Voor de signaalleidingen heb ik “shielded wire” gebruikt. Dit verhindert dat er straalspanning (van B+ of elco’s of andere) kan binnensijpelen in je signaal. Opnieuw een maatregel om Humm te beperken. Shielded wire is iets duurder, en misschien wat omslachtig (de ‘shield’ moet je altijd ergens aan een grondreferentie kunnen vastsolderen), maar wel nodig.
De EF86.
Een EF86-pentode kan een sikkeneurig beestje zijn (zie EF86-boost pedaal). Er moet rekening gehouden worden met 4 elektroden (Anode, Scherm, Kathode en stoorrooster) ipv 3. Bovendien is de ene pentode de andere niet.
Voor de 18watt gebruik ik de Svetlana/SED die ik een aantal jaar terug heb gekocht. Deze pentode vraagt een hoge B+ spanning, zo heb ik in het verleden al mogen merken. De 18watt heeft een B+ van iets meer dan 300 volt, meer dan hoog genoeg is. Anode en kathodeweerstanden zijn evenwel stock: 220k en 2k2 + condensator. Voor de schermspanning wordt een spanningsdeler gebruikt ipv de klassieke weerstand met condensator. De vaste weerstand tussen B+ en schermrooster is 330k-1/2de watt. De variabele weerstand tussen schermrooster en grond bedraagt 1Meg. Met de variabele weerstand kan ik de schermspanning instellen naar ong 70 à 80 volt bij een Anode-spanning van ong 120 volt. De Kathode staat op iets meer dan 1,5 volt, wat perfect binnen de specificatie is.
De toonregeling is integraal overgenomen van de oorspronkelijke 18watt, net als de volumeknop .
Eindresultaat.
Ik ben zeer tevreden over het resultaat. Alles verliep eigenlijk van een leien dakje. Zowel het TMB-kanaal als EF86-kanaal klinken zeer goed. De VVR moet nog wat afgesteld worden, er zit een brom wanneer ik voorbij 25% ga. Maar dat zou kunnen aan het soort van Mosfet liggen en ook aan de bevestiging van de Mosfet aan het chassis.
Een tweede item waar ik nog niet over uit ben, is de ln150d mosfet-cathodevolger. Hoewel er gezegd wordt dat er in principe geen noemenswaardige klankverschillen zijn tussen mosfet en/of triode als CF, toch lijkt me dat er een soort van transparantie doorklinkt welke ik bij andere versterkers nog niet heb gehoord. Ik overweeg dan ook om de CF eruit te wippen, en te laten aansturen door de Anode van de vorige triode. Er zal nog volume zat zijn om de eindpentoden in oversturing te duwen.
Nu nog m’n timmerkunsten aanscherpen en een mooie head-shell bouwen.